ACM: extra alert op misbruik van huidige marktomstandigheden
De gevolgen van onder meer de oorlog in Oekraïne hebben wereldwijd impact op de economie. Ook de markten waar de Autoriteit Consument & Markt (ACM) op toeziet, worden hierdoor beïnvloed. De hoge prijzen voor energie, benzine en boodschappen brengen een groeiende groep mensen – van wie een groot deel al in een financieel kwetsbare positie zit – in de problemen. De ACM kan de prijzen niet verlagen maar is in deze marktomstandigheden extra alert op bedrijven die misbruik van de situatie maken. Denk aan bedrijven die consumenten misleiden door niet transparant te zijn over kostenstijgingen en deze verbergen in bijkomende kosten. Of concurrerende bedrijven die met elkaar afspreken hoe zij de hogere prijs voor grondstoffen gaan doorberekenen in de prijzen. Ook ziet de ACM er scherp op toe dat bedrijven de winkels waaraan zij leveren niet met harde of zachte hand dwingen om prijsverhogingen door te voeren. Mensen en bedrijven worden in deze tijden extra hard geraakt door dit soort misbruik. Daarom zal de ACM optreden zodra zij hiervan concrete aanwijzingen heeft.
Martijn Snoep, bestuursvoorzitter van de ACM: ‘Onze missie is dat we zorgen dat markten goed werken voor mensen en bedrijven, nu en in de toekomst. We hebben geen aanwijzingen dat de hogere prijzen worden veroorzaakt door een gebrek aan concurrentie in Nederland. Maar wij zien wel dat deze situatie veel mensen in problemen brengt. We zullen daarom direct optreden als er bedrijven zijn die misbruik van de situatie maken.’
De ACM roept mensen op om signalen over mogelijk misbruik bij haar te melden via haar website. Op haar voorlichtingssite ACM ConsuWijzer staat informatie voor consumenten die in de problemen komen door de hoge energieprijzen.
Voortgang werkzaamheden 2022
Begin dit jaar maakte de ACM bekend dat de focus in haar toezicht in 2022 ligt op energie & duurzaamheid, digitale economie en woningmarkt. De ACM houdt toezicht op markten en heeft daarbij oog voor alle mensen. In de eerste helft van 2022 hebben consumenten de ACM bijna 30.000 keer benaderd met hun vragen en meldingen. Net als in de laatste maanden van 2021 ging een aanzienlijk deel van de vragen over energie en warmtelevering. Uit de vragen blijkt dat veel consumenten worstelen met de veel hogere kosten van energie. Consumenten met een variabel energiecontract merken een stijging van de energieprijzen snel in hun portemonnee omdat hun leverancier tarieven twee keer per jaar – of vaker als dat vanwege marktomstandigheden nodig is – mag aanpassen. Consumenten met een vast contract worden als hun vaste contract afloopt geconfronteerd met het grote verschil tussen hun oude en nieuwe tarieven.
Energietransitie en duurzaamheid
De energiemarkt staat sinds vorig jaar onder spanning door schaarste, de oorlog in Oekraïne en een grote duurzaamheidsopgave. Begin dit jaar heeft de ACM aangekondigd voor het nieuwe stookseizoen op 1 oktober extra eisen te gaan stellen aan leveranciers van gas of elektriciteit aan consumenten. Ondertussen gaat de ACM onverminderd door met het scheppen van voorwaarden voor een duurzamere energievoorziening. Uit de toets door de ACM van de investeringsplannen voor netbeheerders bleek dat het probleem van transportschaarste (congestie) op elektriciteitsnetten steeds nijpender wordt. Omdat netbeheerders er niet in slagen alle benodigde uitbreidingen van het elektriciteitsnet op tijd uit te voeren, pleit de ACM ervoor dat netbeheerders voorrang kunnen geven aan projecten die bijdragen aan maatschappelijke (publieke) belangen, waaronder de energietransitie. Tegelijkertijd is het belangrijk dat netbeheerders alles uit de kast halen om de bestaande capaciteit zo slim mogelijk te benutten. Daarom heeft de ACM gestimuleerd dat netbeheerders vaker gebruik maken van congestiemanagement. Soms is het nodig dat bedrijven hun onderlinge concurrentie iets beperken om de energietransitie te helpen. Dat mag onder bepaalde omstandigheden. Zo heeft de ACM in februari 2022 positief geoordeeld over twee duurzame initiatieven waarbij concurrerende bedrijven in de energiesector samenwerken. Om een meer duurzame economie op gang te helpen is het nodig dat bedrijven zich hiermee kunnen onderscheiden. Maar uit onderzoek naar het gebruik van duurzaamheidsclaims in verschillende sectoren bleek dat sommige bedrijven zich duurzamer voordoen dan ze daadwerkelijk zijn. Daarom doet de ACM vervolgonderzoeken naar misleidende duurzaamheidsclaims. Uit recent breder onderzoek dat de ACM heeft laten uitvoeren naar de invloed van duurzaamheidskeurmerken op consumenten kwam naar voren dat deze de consument te weinig informatie geven om houvast te bieden. De ACM heeft de wetgever hierom opgeroepen om duidelijke regels te stellen aan keurmerken.
Digitale economie
Mensen en bedrijven moeten worden beschermd tegen online misleiding en misbruik van machtsposities. Als onderdeel van een breder onderzoek heeft Apple recent onder druk van de ACM haar onredelijke voorwaarden voor de App Store gewijzigd. Daardoor kunnen datingapps nu ook andere betaalsystemen in hun app aanbieden of verwijzen naar betaalmogelijkheden op hun website. Eerder dit jaar staakten influencers hun misleidende praktijk door het op grote schaal inkopen van neplikes na optreden van de ACM. Daarnaast heeft de ACM begin dit jaar tienduizenden kopers van neplikes en nepvolgers gewaarschuwd dat ze consumenten misleiden door deze te gebruiken. Online misleiding blijft een aandachtspunt voor de ACM. Na de zomer komt de ACM met een vernieuwde leidraad bescherming online consument – aangepast aan nieuwe inzichten en nieuwe regels.
Met haar toezicht wil de ACM ervoor zorgen dat Nederland de vruchten kan plukken van een open en eerlijke digitale economie die werkt voor alle mensen en bedrijven. In juni 2022 is de ACM een campagne gestart om ouderen te helpen veiliger op internet te zoeken. Dit omdat uit een peiling blijkt dat een op de drie 65-plussers veel consumentenproblemen beginnen met een online zoekactie en het aanklikken van een advertentie die leidt naar een onbetrouwbare partij. Toegang tot snel internet tegen redelijke prijzen is een basisvoorwaarde om die vruchten te kunnen plukken. De ACM heeft in april een ontwerpbesluit gepubliceerd over de voorstellen van KPN en Glaspoort voor lagere tarieven en betere voorwaarden die gelden voor internetaanbieders die hun diensten aanbieden via hun glasvezelnetwerken. Zij kwamen met deze voorstellen nadat de ACM een onderzoek had geopend naar de concurrentie op deze markt. Andere marktpartijen hebben inmiddels kunnen reageren op deze toezeggingen. Binnenkort zal de ACM een definitief besluit publiceren.
Verdere digitalisering van de zorg draagt bij aan een verbetering van de kwaliteit en verlaging van de kosten. Systemen die zorginstellingen gebruiken om gegevens uit te wisselen zijn daarbij cruciaal. De ACM heeft aanwijzingen dat zorg-ICT-markten op dit moment niet goed werken. Dit voorjaar publiceerde de ACM de managementsamenvatting van ICT in de Zorg. Vandaag publiceert de ACM in vervolg hierop de conceptleidraad ICT in de zorg. Daarin verduidelijkt de ACM aan welke eisen ICT-leveranciers moeten voldoen op grond van de Mededingingswet en hoe zorginstellingen kunnen samenwerken bij de inkoop.
Woningmarkt
Er is in Nederland sprake van grote krapte op de woningmarkt. Op de woningmarkt speelt de ACM als toezichthouder een bescheiden rol, maar de bescherming van consumenten tegen oneerlijke praktijken door aanbieders op de woningmarkt (huur en koop) verdient extra aandacht. Daarom voert de ACM een marktstudie uit naar marktmacht op de grondmarkt, in het bijzonder grond waarop wel mag maar niet wordt gebouwd. Deze studie wordt later dit jaar gepubliceerd.
In april dit jaar heeft de hoogste rechter uitspraak gedaan in een zaak waarin de ACM een huurbemiddelaar een last onder dwangsom had opgelegd om niet langer verboden bemiddelingskosten in rekening te brengen aan huurders. De rechter bevestigde dat sprake was van verboden bemiddelingskosten, maar oordeelde dat deze wet de ACM geen bevoegdheden geeft om dit te handhaven. Voor dit moment betekent dat dat huurders die geconfronteerd worden met bemiddelingskosten zelf hun recht moeten halen. Zeker in een krappe woningmarkt zijn de drempels hiervoor hoog. Het nieuwe wetsvoorstel “goed verhuurderschap” dat recent door de minister van BZK is ingediend moet in de toekomst gemeenten de mogelijkheid bieden te handhaven op verboden bemiddelingskosten.
Over de ACM
De ACM draagt bij aan het goed laten werken van markten voor mensen en bedrijven. Nu en in de toekomst. De ACM handhaaft de spelregels die gelden voor bedrijven door oneerlijke praktijken tegen te gaan, en te bevorderen dat zij de regels naleven. De ACM geeft voorlichting over de spelregels zodat iedereen deze spelregels kent en voor zijn rechten kan opkomen.