Concurrentie tussen overheid en markt

Gedragsregels voor de overheid op de markt

Overheden moeten zich houden aan deze 4 regels uit de Wet Markt en Overheid:

1. alle kosten doorberekenen
2. overheidsbedrijven niet bevoordelen
3. gegevens gebruiken onder dezelfde voorwaarden
4. functies scheiden

De regels gelden voor:

• rijksoverheid
• provincies
• gemeenten
• waterschappen
• gemeenschappelijke regelingen, zoals samenwerkingsverbanden tussen overheden
• zelfstandige bestuursorganen

De gedragsregels gelden niet voor taken die de overheid volgens de wet moet uitvoeren. Bijvoorbeeld de openbare orde handhaven, paspoorten uitgeven of huishoudelijk afval ophalen. Dat mag alleen de overheid doen. Er is dan geen concurrentie met bedrijven.

De regels gelden ook niet als de overheid economische activiteiten in het algemeen belang uitvoert en daarvoor een algemeenbelangbesluit heeft genomen of staatssteun geeft.

Alle kosten doorberekenen

Overheden moeten minimaal de kostprijs vragen voor een product of dienst. Alleen als overheden alle kosten doorberekenen, kunnen lokale ondernemers eerlijk met hen concurreren. Overheden moeten ook uitleggen hoe zij die kostprijs hebben berekend.

Overheden moeten alle kosten meerekenen die te maken hebben met het product of de dienst, zoals:

• operationele kosten, bijvoorbeeld kosten voor gebouwen en personeel
• afschrijvingskosten en onderhoudskosten, bijvoorbeeld kosten voor onderhoud van machines of afschrijving van de waarde van een gebouw
• vermogenskosten, dit zijn de kosten van eigen vermogen en van vreemd vermogen

Zie voor voorbeelden van kostprijsberekening:

• ACM-besluit parkeergarages gemeente Hilversum
• Uitspraak parkeertarieven gemeente Veenendaal van het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb)
• Uitspraak ligplaatsen gemeente Hellevoetsluis van het CBb

Overheidsbedrijven niet bevoordelen

Overheden mogen hun eigen bedrijven geen voordeel geven. Voorbeelden van voordeel geven zijn:

• een lagere prijs vragen als overheidsbedrijven gebruikmaken van diensten, zoals een ruimte huren
• overheidsbedrijven de naam en het beeldmerk van de overheid laten gebruiken
• een subsidie of andere vergoeding geven die andere bedrijven niet kunnen krijgen

Zie voor een voorbeeld: Stichting Marcandi stopt verkoop producten wegens oneerlijke concurrentie.

Gegevens gebruiken onder dezelfde voorwaarden

Overheden hebben informatie die anderen niet hebben, bijvoorbeeld NAW-gegevens. Zij kunnen daar tegenover bedrijven voordeel van hebben als zij producten en diensten aanbieden op de markt. Overheden mogen die informatie daarom alleen gebruiken als andere bedrijven die gegevens onder dezelfde voorwaarden kunnen krijgen.

Functies scheiden

Overheden hebben soms meer dan 1 rol. Zo kunnen ze bijvoorbeeld producten en diensten aanbieden op een bepaalde markt en voor dezelfde markt volgens de wet taken hebben. Dan moeten zij die taken scheiden. Een ambtenaar mag dus niet tegelijk beide taken hebben. Beoordeelt bijvoorbeeld een gemeenteambtenaar of inwoners een boom mogen kappen? Dan mag die ambtenaar zich niet bezighouden met de kapwerkzaamheden van de gemeente.

Stappenplan voor overheden

Wilt u als overheid producten of diensten aanbieden op de markt? Met dit stappenplan bepaalt u of u dat zelf gaat doen of dat u dat laat doen door bedrijven. Afhankelijk van uw beslissing gelden andere regels.

1. Bepaal om welke producten en diensten het gaat

Taken die de overheid volgens de wet moet uitvoeren, moet u als overheid zelf doen. Bijvoorbeeld paspoorten uitgeven of huishoudelijk afval ophalen. Dit mag u niet door bedrijven laten doen.

Economische activiteiten mag u zelf uitvoeren of door bedrijven laten doen. Economische activiteiten zijn producten en diensten die bedrijven ook mogen aanbieden op de markt. Bijvoorbeeld vastgoed verhuren of bedrijfsafval ophalen.

2. Onderzoek of bedrijven de economische activiteit uitvoeren of kunnen uitvoeren

Bespreek met dit bedrijf wat het voor u kan doen. U kunt hierbij voorwaarden aan het bedrijf stellen. Bijvoorbeeld dat het bedrijf activiteiten voor bepaalde doelgroepen mogelijk moet maken, zoals schoolzwemmen tegen lage tarieven. U kunt het bedrijf hiervoor een subsidie of vergoeding geven.

Let erop of u de activiteit moet aanbesteden. U kunt bedrijven hierdoor ook stimuleren. Meer over aanbesteden leest u op de website van PIANOo .

3. Beslis wie de economische activiteit gaat uitvoeren

Er zijn 3 situaties mogelijk, met verschillende regels:

• U voert de activiteit zelf uit. U concurreert dan met bedrijven, die de activiteit ook mogen uitvoeren. U moet zich daarom houden aan de 4 gedragsregels uit de Wet Markt en Overheid.
• U laat een bedrijf de activiteit uitvoeren. U concurreert zelf niet. De Wet Markt en Overheid geldt niet.
• U voert de activiteit zelf uit en neemt een algemeenbelangbesluit. Dit betekent dat u in het algemeen belang de activiteit gaat uitvoeren. Bedrijven mogen de activiteit dan ook nog uitvoeren, maar de gedragsregels uit de Wet Markt en Overheid gelden dan niet voor de overheid. U moet goed uitleggen waarom een algemeenbelangbesluit nodig is. U moet laten zien dat u ook naar de belangen van bedrijven heeft gekeken.

Als de overheid zich niet aan regels houdt

Concurreert uw bedrijf met de overheid? En vindt u dat de overheid zich niet aan de regels houdt? Wat u kunt doen, hangt af van de situatie.

U vindt dat de overheid zich niet aan de gedragsregels houdt

Dien een klacht in bij de organisatie van de overheid waar u last van heeft. Schakel eventueel juridische hulp in. Komt u er samen niet uit? Meld uw klacht bij ons. 

U bent het niet eens met het algemeenbelangbesluit

Stel bezwaar en eventueel beroep in tegen het besluit van de overheid.

De overheid moet goed uitleggen waarom zij een algemeenbelangbesluit heeft genomen. Als de overheid bijvoorbeeld een product of dienst aanbiedt onder de kostprijs, moet zij uitleggen waarom dat nodig is in het algemeen belang. En zij moet ervoor zorgen dat bedrijven zo weinig mogelijk nadeel hebben. Soms hebben bedrijven recht op een vergoeding. Zie de uitspraak van het CBb .

U denkt dat de overheid verboden staatssteun geeft

Krijgt het ene bedrijf hulp van de overheid maar het andere niet? Bijvoorbeeld een vergoeding of lagere grondstofprijzen? Dit kan verboden staatssteun zijn. Dien een klacht in bij de Europese Commissie .

De Wet Markt en Overheid geldt niet bij staatssteun. Wij houden geen toezicht. Europa Decentraal geeft informatie over de staatssteunregels.

Bronnen

• Wet Markt en Overheid
• Besluit markt en overheid
• Handreiking Wet Markt en Overheid van de rijksoverheid
• Besluiten en gerechtelijke uitspraken