Acm.nl gebruikt cookies om het gebruik van de website te analyseren en het gebruikersgemak te verbeteren. Lees meer over cookies

Blog: Van muziek tot maaltijdbox - consumentenvalkuilen in de abonnementeconomie

“Aan het eind van m’n geld houd ik altijd een stuk maand over” luidt één van de teksten van het schrijverscollectief Loesje. Misschien is Loesje niet zo’n goede planner, heeft ze een beperkt inkomen, of gewoon een gat in haar hand. Maar het kan ook zo zijn dat ze te veel abonnementen heeft waar ze eigenlijk maar weinig gebruik van maakt. Ze zou de enige niet zijn. Tegenwoordig leven we immers in een zogenaamde subscription economy, waarin steeds meer producten en diensten per abonnement worden aangeboden. Van muziek tot maaltijdbox, van software tot scheermesjes.

Voordelen abonnement voor consument?

De voordelen voor consumenten zijn duidelijk: abonnementen bieden gemak en vaak lagere transactiekosten. In plaats van een product elke week of maand opnieuw aan te schaffen, hoeft er slechts eenmaal een abonnement te worden afgesloten. Daarnaast kunnen abonnementen bijdragen aan de klantrelatie, waardoor aanbiedingen bijvoorbeeld beter kunnen worden afgestemd op persoonlijke voorkeuren.

Consumentenvalkuilen

Voor aanbieders bieden abonnementen vooral een voorspelbare, constante omzet, die in veel gevallen hoger is dan wanneer de producten elke periode apart zouden worden verkocht. Dit kan het gevolg zijn van grotere loyaliteit van consumenten die blij zijn met de klantrelatie, en beter inzicht in hun betaalbereidheid. Maar het kan ook een kwestie zijn van handig inspelen op verschillende consumentenvalkuilen.

Zo schatten consumenten hun toekomstige gebruik nogal eens verkeerd in. Wanneer consumenten hun gebruik onderschatten, is hun abonnement ontoereikend en betalen ze in veel gevallen een hogere prijs voor het extra gebruik. Denk bijvoorbeeld aan de relatief hoge prijzen voor bel- of datagebruik buiten de bundel van het mobiele abonnement. Nog te publiceren onderzoek in opdracht van de ACM geeft aan dat 14% van de consumenten met een mobiele telefonie-abonnement het afgelopen jaar één of meer onverwacht hoge telefoonrekeningen heeft gekregen. Naar schatting komt dat in totaal neer op 50-85 miljoen Euro per jaar aan onverwachte extra kosten.

Anderzijds kunnen consumenten hun gebruik ook overschatten. Ze maken dan niet maximaal gebruik van de ruimte die het abonnement biedt en betalen feitelijk meer dan ze gebruiken.

  • Het klassieke voorbeeld is het optimistisch aangeschafte abonnement op de sportschool dat in de praktijk maar weinig gebruikt wordt.
  • Een ander voorbeeld: ruim 40% van de mobiele telefonie-consumenten geeft aan dat hun bundel altijd ruim voldoende is voor hun gebruik. Naar schatting komt deze onbenutte abonnementsruimte al snel neer op enkele tientallen miljoenen Euro per jaar. Dit kan ook bewust gekochte gemoedsrust zijn (‘zo voorkom ik onverwacht hoge rekeningen’), maar de prijs die daarvoor moet worden betaald is een direct gevolg van de gehanteerde tariefstructuur in het abonnementmodel.

Een ander bekend verschijnsel bij consumptie via abonnementen is inertie: het verschijnsel dat consumenten het abonnement langere tijd aanhouden, zonder hier (nog) bewust voor te kiezen en mogelijk ondanks het bestaan van betere alternatieven. Inertie maakt consumenten minder prijsgevoelig, waardoor aanbieders hogere prijzen kunnen vragen zonder dat er al te veel consumenten zullen overstappen naar alternatieven.

Maatregelen?

Is hier dan niets aan te doen? Tot op zekere hoogte wel. Zo heeft de Wet van Dam de mogelijkheden voor (langdurige) automatische verlenging van abonnementen aan banden gelegd en is het opzeggen van abonnementen eenvoudiger gemaakt. En in de telecomsector pogen verschillende maatregelen, waaronder de recente ‘roam like at home’-regeling, om onverwacht hoge rekeningen steeds meer te beperken. Ten slotte biedt de Wet Oneerlijke Handelspraktijken ruimte om misbruik van consumentenvalkuilen aan te pakken, bijvoorbeeld wanneer sprake is van misleiding.

We kunnen zelfs nadenken over verdergaande maatregelen die reeds in andere sectoren gelden, zoals de ‘Aanbod op Maat’-afspraak die energieretailers verplicht om consumenten een aanbod te doen gebaseerd op hun daadwerkelijke gebruik, en de jaarrekening waarbij eventuele verschillen tussen gebruik en reeds gedane betalingen worden verrekend. We moeten alleen wel rekening houden met de mogelijkheid dat abonnementsprijzen in sommige markten op het huidige niveau liggen omdát consumenten bovenstaande valkuilen vertonen. In afwezigheid daarvan zouden de prijzen wel eens hoger kunnen liggen.

Hoe zit het met uw abonnementen? 

Ten slotte: de consument heeft zelf ook een rol. Wanneer iemand zich bewust is van zijn valkuilen, kan hij daar mee om leren gaan. Bent u een notoire onderschatter die altijd moet bijbetalen? Of juist een voorzichtige overschatter die meer betaalt dan hij verbruikt? Hoeveel wordt er automatisch afgeschreven voor abonnementen die u nauwelijks gebruikt? Sta regelmatig stil bij uw gebruik en stem uw abonnementen daar op af – of koop losse artikelen, als dat voordeliger is. Voor wie niet weet waar hij moet beginnen, staan er handige tips op Consuwijzer.nl, de consumentenpagina van de ACM.

PS: Voor een abonnement op dit blog kunt u contact opnemen met de auteur.

Annemieke Tuinstra is senior econoom bij de Autoriteit Consument & Markt. Dit blog is een onderdeel van de blogreeks van het Economisch Bureau