Bijdrage van Remko Bos (directeur DE) op de Energeia Energy tour 2022
Bijdrage van Remko Bos, directeur Energie van de Autoriteit Consument & Markt (ACM) op de Energeia Energy tour op 3 oktober 2022
Introductie
De energietransitie is de afgelopen jaren in een stroomversnelling gekomen. De ACM ziet het als haar rol om de transitie te bevorderen. Een duurzame energievoorziening staat – naast betrouwbaar en betaalbaar – centraal in onze doelstelling.
Bij een complexe transitie ontkom je niet aan bottlenecks. Congestie op het elektriciteitsnet is een grote bottleneck die zo snel mogelijk moet worden opgelost. De ACM wil hier een actieve rol spelen en doet dat ook.
Netbeheerders moeten hun netten op tijd en voldoende verzwaren, maar ook afnemers kunnen actief bijdragen om congestie te beperken. Hoe dat kan en wat de ACM doet, dáár wil ik het vandaag over hebben.
Wat is de opgave?
Sinds 2018 is in volle omvang duidelijk dat er aanzienlijke congestieproblemen zijn in een aantal gebieden in Nederland. De urgentie van de opgave is vergroot door de samenloop van energietransitie, de elektrificatie van de vraag (vooral de industrie) én de huidige energiecrisis.
Welke maatregelen zijn nodig en wat doet de ACM?
1. Netverzwaring
In de eerste plaats is netverzwaring door netbeheerders nodig zodat congestie structureel wordt aangepakt.
De ACM heeft in zijn reguleringsmethode een aantal aanpassingen gedaan waardoor onzekerheid voor netbeheerders wordt gereduceerd én het netbeheerders makkelijker maakt om hun investeringen voor te financieren, naast de rol die aandeelhouders hier hebben te spelen.
Een zak geld alleen is echter niet voldoende. Doorlooptijden van investeringen zijn fors, evenals de vergunningentrajecten. Daarnaast zijn er tekorten aan technisch en gespecialiseerd personeel. Oplossingen zitten in: verkorting van lange vergunningtrajecten, duidelijkheid over locaties waar ingevoed kan worden, het gericht werven en opleiden van (nieuw) personeel, en het werken met verschillende wachtrijen bij het aansluiten van afnemers.
Verzwaring van netwerken is dus een kwestie van langere adem en biedt voor de korte termijn maar beperkt soelaas.
2. Congestiemanagement
Ik kom daarmee op de tweede maatregel. De ACM heeft in 2022 – na uitvoerige consultatie met de sector – nieuwe regels opgesteld om congestiemanagement mogelijk te maken. De ACM is daarmee binnen Europa één van de eerste toezichthouders.
Congestiemanagement voorziet erin om beperkte transportcapaciteit zo optimaal mogelijk te benutten. Netbeheerders kunnen afnemers, invoedende partijen maar ook batterijen een vergoeding geven om flexibiliteit te bieden, dat wil zeggen om – vrijwillig – tijdelijk af te zien van afname of productie. Door capaciteit anders te verdelen ontstaat er extra ruimte in het net. Via de nieuwe regels kan er in Limburg/Noord Brabant 1700 MW vrijgespeeld worden, waardoor het net binnenkort van het slot kan. De nieuwe regels, hoewel pas in november echt in werking, laten nu al hun waarde zien.
Ik verwacht dat congestiemanagement een belangrijk onderdeel wordt van het “nieuwe normaal”. Ook als de ergste transportschaarste achter de rug is, kunnen netbeheerders met deze nieuwe regels structurele congestie tijdelijk oplossen óf hoeven ze hun netten in specifieke situaties niet te verzwaren.
We zien dat netbeheerders en de sector voortvarend aan de slag zijn gegaan met de nieuwe code. Schroom bij vragen niet om contact met de ACM op te nemen.
3. Alternatieve transportovereenkomsten en UIOLI
In de derde plaats wil de ACM zo snel mogelijk komen tot flexibele (non firm) transportovereenkomsten en use it or lose it (UIOLI). Beide kunnen bijdragen aan efficiëntere benutting van het net , mits er duidelijkheid is over de voorwaarden voor afnemers. Contracten met een tijdgebonden gegarandeerde capaciteit (voor een bepaald deel van de dag) kunnen bijvoorbeeld voor batterij-opslagen interessant zijn. Tegelijk zijn er nog vragen over hoe je dit soort contracten precies moet vormgeven. ACM is daarom gestart met een consultatie over beide onderwerpen.
Hierna wil de ACM zo snel mogelijk komen tot een set regels, waarbij ook de rechten van afnemers goed geregeld zijn. Vooruitlopend op die regels is de ACM bereid om dergelijke contracten onder voorwaarden al toe te staan (gedogen). Daarover moeten we het gesprek aangaan.
4. Tariefstructuren
De ACM wil ook naar een herziening van de tariefstructuren, dat wil zeggen: kijken hoe prikkels in de transporttarieven ingebouwd kunnen worden om congestie te voorkomen.
Denk bijvoorbeeld aan de vraag of we moeten komen tot systeem waarbij ook invoedende partijen betalen voor transport. Of denk aan dynamische nettarieven: bijvoorbeeld lagere tarieven bij minder netbelasting of locatiegebonden tarieven.
Een herziening van de tariefstructuren vereist natuurlijk zorgvuldig onderzoek naar voor- en nadelen. De ACM wil dit vanuit haar rol oppakken, naast de initiatieven die ik al zie vanuit netbeheerders en afnemers.
Wat is er dan ten slotte nog meer nodig?
Congestiemanagement is op dit moment al een belangrijk instrument, naast de andere maatregelen waar de ACM op inzet. Wat is er voor de toekomst nog meer nodig?
Meer regie om de onzekerheid te verminderen, bijvoorbeeld over de locaties waar vraag en aanbod plaatsvinden. Dit voorkomt ook dat zonneparken op locaties worden gebouwd, die qua grondprijs goedkoop zijn, maar waar ook netschaarste is.
Het is positief dat EZK steeds zichtbaarder aan deze regie werkt, bijvoorbeeld door meerjarig netuitbreidingen in samenhang te programmeren.
De ACM pleit ten slotte voor het maken van scherpe keuzes bij het uitbreiden van het elektriciteitsnet. We hebben de Minister van EZK daarom opgeroepen een maatschappelijk prioriteringskader te maken zodat netbeheerders voorrang kunnen geven aan investeringen in de energietransitie of andere maatschappelijke belangen.
Dank voor uw aandacht!