De vijf voorwaarden in de Beleidsregel JZOJP

Voorwaarde 1: De afspraken zijn gebaseerd op een feitelijk en openbaar regiobeeld

Marktpartijen maken duidelijk op welke manier de afspraak bijdraagt aan de opgave in het regiobeeld.

Op welke manier draagt de afspraak bijvoorbeeld bij om de toename in de zorgvraag voor een specifieke populatie in een specifieke regio op te vangen? Of op welke manier draagt de afspraak bij aan het tegengaan van de stijgende zorgkosten?

Voorwaarde 2: Zorgaanbieders, zorginkopers en patiënten(vertegenwoordigers) zijn volwaardig betrokken

Welke partijen dienen betrokken te worden?

Welke partijen volwaardig betrokken moeten worden, en wanneer zij betrokken moeten worden, is afhankelijk van het initiatief en de aard van de gesprekken. Het volwaardig betrekken van relevante partijen is van belang om te waarborgen dat de marktpartijen bij het maken van de afspraken rekening houden met de verschillende invalshoeken en belangen.

• Patiënten moeten altijd direct betrokken zijn. Zij zijn degene die direct de gevolgen ervaren van de afspraken (zowel positief als negatief) en ook degenen voor wie de veranderingen in het kader van JZOJP in gang worden gezet. Het is niet voldoende om artsen of zorgverzekeraars het patiëntenperspectief te laten invullen en een inschatting te maken hoe zij de voor- en nadelen tegen elkaar zouden afwegen. Patiënten komen regelmatig met inzichten die afwijken van hoe artsen of zorgverzekeraars tegen een situatie of verandering aankijken. Deze inzichten van patiënten dragen bij aan de totstandkoming en succesvolle uitvoering van een afspraak.
• Zorginkopers (zorgverzekeraars, gemeenten, zorgkantoren) moeten betrokken worden als de afspraak hun inkoop of beleid raakt, bijvoorbeeld als zij door de gemaakte afspraak bepaalde zorg bij een zorgaanbieder niet meer kunnen afnemen.
• Zorgaanbieders moeten betrokken worden als de afspraak gevolgen heeft voor het kunnen aanbieden van zorg of hun samenwerkingsrelaties. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn als door een afspraak tussen twee zorgaanbieders de verwijsstromen naar andere zorgaanbieders veranderen en zij als gevolg hiervan bepaalde kwaliteits- dan wel volumenormen niet meer kunnen halen.

In welk stadium moeten partijen betrokken worden?

Relevante partijen moeten in een vroeg stadium inhoudelijk betrokken zijn bij de totstandkoming en bespreking van de verschillende plannen, voorstellen, scenario’s en de uiteindelijke afspraken. In de beginfase van een initiatief hoeven nog niet alle relevante partijen betrokken worden. Het is in kleine kring makkelijker om in kaart te brengen welke zorg bijvoorbeeld in aanmerking komt om te verplaatsen en hier voorstellen voor uit te werken.

Welke patiënten dienen betrokken te worden?

• Het is niet voldoende om alleen de cliëntenraad te betrekken.
• De Patiëntenfederatie Nederland of regionale organisaties zoals Zorgbelang kunnen betrokken worden bij meer brede vragen. Denk bijvoorbeeld aan een wezenlijk andere inrichting van het zorgaanbod in een regio.
• Betrek patiënten (bijvoorbeeld) bij meer praktische vraagstukken, zoals wat voor gevolgen een verschuiving van de zorg van een ziekenhuis naar een huisarts heeft voor een patiënt of wat het betekent als de zorg voortaan alleen maar digitaal aangeboden wordt.

Op welke manier kunnen patiënten betrokken worden?

Patiënten kunnen, afhankelijk van de afspraak, de omvang en het stadium daarvan op verschillende manieren worden betrokken.

• Niet elk initiatief vergt een zelfde mate en vorm van patiëntbetrokkenheid. Patiënten kunnen betrokken worden door middel van (een combinatie van): vragenlijsten, telefonische of face-to-face interviews, het opzetten van een focusgroep of het direct laten meekijken van patiënten bij de beoogde veranderingen.
• Wanneer er verschillende specialismen bij de afspraken betrokken zijn, en daardoor verschillende patiëntengroepen, kan dat betekenen dat er met verschillende patiënten(vertegenwoordigers) moet worden gesproken. Zo ontstaat een zo volledig mogelijk beeld van de gevolgen van de samenwerking voor individuele patiënten. Een overkoepelend patiëntenperspectief bestaat namelijk niet.
• Via de website www.ikzoekeenpatient.nl van de Patiëntenfederatie Nederland kan in contact worden gekomen met patiënten die mee kunnen kijken bij een initiatief.
• Een zorgverzekeraar kan ook zijn klantenpanel inzetten om een beeld te krijgen hoe specifieke klantengroepen tegen de veranderingen aankijken.

Welke partijen moeten geïnformeerd worden?

Partijen die geen directe gevolgen ondervinden van de afspraak, maar die wel op de hoogte moeten zijn van de afspraak moeten geïnformeerd worden over de gevolgen van de afspraak.

• Dit zijn bijvoorbeeld huisartsen als patiënten door het verplaatsen van zorg niet meer bij bepaalde zorgaanbieders terecht kunnen.
• Patiënten moeten ook direct geïnformeerd worden over de gevolgen van de afspraak. Dit kan via de website van de betrokken zorgaanbieders of de zorgverzekeraars.
• Het moet voor patiënten duidelijk zijn aan wie ze vragen kunnen stellen.

Voorwaarde 3: De doelstellingen zijn concreet, meetbaar, toetsbaar en beschreven in termen van kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid van de zorg

Marktpartijen moeten beschrijven welke concrete voordelen met de JZOJP-afspraak worden beoogd en/of welke problemen ermee worden voorkomen. De doelen moeten goed beschreven zijn zodat die meetbaar en achteraf toetsbaar zijn, zowel voor de betrokken marktpartijen als relevante stakeholders.

• Breng de beoogde effecten van de afspraken zoveel mogelijk vooraf in kaart in termen van kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid en kwantificeer deze waar mogelijk. Dit kan ook stapsgewijs op het moment dat de afspraken verder vorm krijgen.
• Maak duidelijk wat de hoofddoelstelling is. Een verbetering van de kwaliteit of betaalbaarheid kan bijvoorbeeld ten koste gaan van de toegankelijkheid. Maak deze afweging transparant.
• Waar het niet mogelijk is om de doelstellingen, bijvoorbeeld een toename in kwaliteit of betere betaalbaarheid, vooraf exact te kwantificeren, moet goed gemonitord te worden of de kwaliteit of betaalbaarheid de juiste kant op beweegt. De afspraak kan dan ook worden bijgestuurd als de gewenste effecten niet worden bereikt.
• De ervaringen van patiënten, zorginkopers en zorgaanbieders kunnen een goede bron van informatie zijn om effecten op kwaliteit, betaalbaarheid en toegankelijkheid te monitoren.

Voorwaarde 4: Onderbouwd is dat de afspraken niet verder gaan dan noodzakelijk voor het bereiken van die doelstellingen

• Maak helder waarom de afspraken nodig zijn om de zorg te verplaatsen, voorkomen of vervangen.
• Onderbouw waarom juist met de betrokken zorgaanbieders of zorgverzekeraars deze afspraken zijn gemaakt en niet met anderen.
• Onderbouw waarom specifiek voor de geselecteerde vormen van zorg afspraken zijn gemaakt en of het nodig is om al deze vormen van zorg in de afspraak te betrekken.
• Onderbouw, als er zorgvormen worden uitgewisseld tussen zorgaanbieders, waarom dat noodzakelijk is.
• Onderbouw waarom het noodzakelijk is, zo daar sprake van is, om de keuzevrijheid van patiënten of zorginkopers te beperken.
• Geef aan welke informatie wordt uitgewisseld tussen de betrokken marktpartijen. En onderbouw waarom dit noodzakelijk is.

Voorwaarde 5: De doelstellingen, de afspraken en de onderbouwing van de noodzakelijkheid daarvan worden openbaar gemaakt

• Openbaarmaking van doelstellingen, afspraken en noodzakelijkheid geeft inzicht in de mate waarin en wijze waarop doelstellingen zijn gerealiseerd. Het is een onderdeel van de verantwoording van de samenwerking.
• De vorm van publicatie is van belang: alleen een nieuwsbericht op de website geeft over het algemeen te weinig detail. Dit geldt ook voor het opnemen van de afspraken in het inkoopbeleid van een zorgverzekeraar. Patiënten zullen deze informatie niet snel kunnen vinden.
• Aan een nieuwsbericht op de website kan bijvoorbeeld een toelichting worden toegevoegd. Het is daarbij van belang dat betrokkenen de afspraken en voortgang daarin makkelijk kunnen vinden.
• Maak duidelijk waar mensen die vragen hebben over de uitwerking van de afspraken terecht kunnen.