Spreekpunten Henk Don rondetafelgesprek aanbestedingen openbaar vervoer

Spreekpunten Henk Don bij het rondetafelgesprek over aanbestedingen in het OV in de Tweede Kamer op 30 april 2015

• De vaste Kamercommissie voor Infrastructuur en Milieu heeft de Autoriteit Consument en Markt uitgenodigd voor een rondetafelgesprek over concessieverlening in het openbaar vervoer (OV). Hartelijk dank hiervoor.

• De Kamercommissie signaleert problemen over vermeende afspraken tussen vervoerders over het voeren - of juist niet voeren - van procedures na de verlening van openbaarvervoerconcessies. De media berichtten hierover. •

• De Commissie wil meer weten over de context van deze berichten. De Commissie vraagt zich af of er mogelijkheden zijn de concessieverlening soepeler te laten verlopen.

•• Ik kan helaas niet ingaan op lopende trajecten. Dat zou het onderzoek kunnen schaden. Of partijen onterecht in diskrediet kunnen brengen. Voor openbaarmaking bestaan formele kanalen en procedures. •

• Daarom zal ik mijn bijdrage beperken tot een uitleg van de rol en de taken die ACM heeft rond aanbestedingen in het openbaar vervoer.

•Concurrentieproblemen, remedies en de rol van ACM

• ACM kijkt bij de beoordeling van mogelijke marktproblemen naar de vraag of de consument, in dit geval de reiziger en/of de belastingbetaler, schade ondervindt.

•• Als de structuur van een markt of het gedrag van partijen op een markt leidt tot schade voor de reiziger in de vorm van een te hoge prijs of te lage kwaliteit, kan sprake zijn van een marktprobleem.

•• ACM ziet op basis van drie wetten toe op het openbaar vervoer, waaronder het spoor. Dat zijn de Mededingingswet, de Spoorwegwet en de Wet Personenvervoer 2000. ACM ziet dus niet toe op de Aanbestedingswet.

•Mededingingswet •

,p>Concurrenten mogen niet samenspannen bij een aanbesteding, zo staat in artikel 6 van de Mededingingswet. Zij mogen bijvoorbeeld geen afspraken maken over de te offreren prijs of door de markt te verdelen. Daarbij vind ik het belangrijk op te merken dat niet iedere vorm van samenwerking schadelijk en verboden is. Als partijen afzonderlijk niet in staat zijn te voldoen aan de eisen die in de aanbesteding worden gesteld, kan samenwerking juist een drempel verlagen. •

• Ook kan ACM op basis van Artikel 24 van de Mededingingswet tegengaan dat een partij met een economische machtspositie concurrenten uit de markt drukt door in aanbestedingen onder de kostprijs te bieden.

•• Hoewel biedingen onder de kostprijs op korte termijn betekenen dat de prijzen laag zijn, kan dit toch leiden tot schade voor de consument. Immers, als daadwerkelijk concurrenten uit de markt zijn gedrukt, zal een volgende aanbesteding een hogere prijs of lagere kwaliteit opleveren.

• Wet Personenvervoer 2000

• Er mag geen geld uit onderhands gegunde concessies in Amsterdam, Den Haag en Rotterdam naar openbaar aanbestede concessies vloeien, zo staat in de Wet Personenvervoer 2000. Toetredende partijen zouden op achterstand kunnen staan als de zittende vervoerders de niet-betwistbare concessieopbrengsten als oorlogskas mogen gebruiken. ACM ziet toe op dit specifieke verbod op kruissubsidiëring.

•Spoorwegwet

• Een specifiek probleem bij aanbestedingen op het spoor wordt veroorzaakt doordat de NS een aantal diensten en voorzieningen beheert die concurrerende vervoerders in een aanbesteding nodig hebben. NS biedt soms ook zelf mee op concessies. Daarom ziet ACM er met de Spoorwegwet op toe dat partijen eerlijke toegang hebben tot deze diensten en voorzieningen. •

• ACM kan niet alleen de eerder genoemde wetten handhaven, maar ook adviseren. Overheden kunnen bij vragen altijd contact opnemen met ACM.

• Juridische procedures

• Tot slot wil ik opmerken dat ik het voeren van juridische procedures rondom aanbestedingen niet als een probleem zie. Ook niet als dat veelvuldig gebeurt. Bij aanbestedingen gaat het om grote bedragen die van wezenlijk belang zijn voor de vooruitzichten van de meedingende ondernemingen. Waar er een risico is op marktverstoring moet een onafhankelijke partij kunnen toetsen of partijen de spelregels hebben nageleefd. Dit draagt bij aan ordelijke marktprocessen. En daarvan kunnen de reiziger en de belastingbetaler uiteindelijk de vruchten plukken.