82 miljoen euro boete voor vier sigarettenfabrikanten die concurrentie vervalsten

De Autoriteit Consument & Markt (ACM) legt een boete op van meer dan 82 miljoen euro aan vier grote sigarettenfabrikanten. Ze hebben vanaf juli 2008 tot en met juli 2011 de concurrentie vervalst. Zij wisselden, onder andere via groothandels, informatie uit over toekomstige prijzen van pakjes sigaretten. Dat is verboden.

Martijn Snoep, bestuursvoorzitter van de ACM: “Het was vaste praktijk dat sigarettenfabrikanten informatie van groothandels ontvingen over de consumentenprijzen van pakjes sigaretten van concurrenten vóórdat die prijzen van kracht werden. Daarmee konden die fabrikanten hun eigen prijzen van tevoren afstemmen op die van concurrenten. Dat vervalst de concurrentie. De fabrikanten wisten dat de uitwisseling van dit soort informatie op gespannen voet staat met de mededingingsregels. Maar dat heeft niet geleid tot aanpassing van hun gedrag.”

Boetes voor vier sigarettenfabrikanten

De vier bedrijven maken vele merken sigaretten zoals Marlboro, Lucky Strike, Gauloises en Camel. Dit zijn de boetes per bedrijf:

Hoe werkte het?

Elke sigarettenfabrikant bepaalt zelf de prijs van een pakje sigaretten die de consument moet betalen in de winkel. Deze prijs staat standaard vermeld op het pakje. Dat is anders dan bij vrijwel alle andere consumentenproducten, waarbij de winkelier de prijs bepaalt. Bij sigaretten sturen alle fabrikanten enkele weken voordat de prijzen in de winkel worden aangepast, hun nieuwe prijslijst aan groothandels en andere afnemers. Die kunnen daarmee hun verkoopsystemen alvast aanpassen. Maar sommige afnemers stuurden die prijslijsten ook direct door aan concurrerende fabrikanten vóórdat de nieuwe consumentenprijzen van kracht werden.

Sigarettenfabrikanten vroegen, ontvingen en accepteerden deze informatie willens en wetens. In een e-mail van een medewerker van JTI aan een groothandel staat bijvoorbeeld: “Hierbij de prijslijst van BAT. Als jij ITN en PMI ontvangt, stuur deze dan po [ACM: per ommegaande] naar mij toe.”

ACM constateert dat de informatie over concurrenten ook daadwerkelijk werd gebruikt door de fabrikanten voor het bepalen van hun eigen prijs van een pakje sigaretten. Hierdoor konden zij hun winstmarge verhogen. Dat blijkt bijvoorbeeld uit een interne mail van JTI: “BAT, PMI en ITN hebben net een verhoging van de wederverkoopprijs bevestigd vanaf medio 2009 van €0,10 over hun gehele assortiment per augustus/september. Wij adviseren een verhoging van ons gehele assortiment van €0,10 per september 2009 ter verbetering van onze winstgevendheid.” *

Sigarettenfabrikanten werkten ook met strategieën hoe ze moesten reageren op de toekomstige consumentenprijzen van concurrenten vóórdat hun eigen prijs werd bepaald. Er werd soms een ‘proefballon’ met informatie naar de groothandels gestuurd om te kijken wat de reactie van concurrenten zou zijn. Fabrikanten wisten namelijk dat hun eigen prijsinformatie door groothandels zou worden doorgespeeld aan concurrenten.

Het resultaat was dat sigarettenfabrikanten regelmatig hun consumentenprijzen aanpasten op basis van informatie over toekomstige prijzen van concurrerende sigarettenmerken die zij via groothandels ontvingen. Hierdoor was er veel minder onzekerheid bij fabrikanten over het toekomstige prijsgedrag van concurrenten en konden fabrikanten hun prijsstrategieën op elkaar afstemmen. Zo werd de onderlinge concurrentie vervalst.

Wat mag wel en wat mag niet bij informatie-uitwisseling tussen bedrijven?

Het uitwisselen van algemene en publiekelijk beschikbare informatie tussen concurrenten is niet verboden. Maar de uitwisseling van informatie over toekomstige consumenten(advies)prijzen vermindert de onzekerheid over het marktgedrag van concurrenten. Dat vervalst de onderlinge concurrentie en kan leiden tot hogere prijzen en winsten in vergelijking met een situatie dat die informatie niet is gedeeld. Daarom is de uitwisseling van deze informatie verboden, ook als dat via een andere partij gebeurt. Bedrijven moeten daarom goed opletten welke informatie ze delen met of ontvangen van concurrenten, ook als hier nog een andere partij tussen zit.

Wanneer moeten bedrijven extra opletten bij de uitwisseling van informatie met concurrenten? Bijvoorbeeld als:

• De informatie gaat over zaken waarop de bedrijven direct met elkaar concurreren. Denk bijvoorbeeld aan informatie over prijzen;
• De informatie gaat over toekomstig marktgedrag;
• De informatie kan worden herleid naar individuele bedrijven;
• De informatie niet voor iedereen beschikbaar is.

Bedrijven moeten dit soort informatie niet opvragen bij concurrenten en hun afnemers. Bedrijven die ongevraagd deze informatie over een concurrent ontvangen moeten aan de verzender duidelijk maken deze informatie niet te willen ontvangen. Bedrijven moeten deze informatie ook niet verder verspreiden of gebruiken binnen de eigen onderneming. Bedrijven die dit soort informatie delen met afnemers, doen er verstandig aan duidelijk aan te geven dat het vertrouwelijke informatie is die niet verder mag worden gedeeld.

Toezicht op eerlijke concurrentie

De ACM laat markten goed werken voor mensen en bedrijven. Concurrentie tussen bedrijven draagt bij aan een goede prijs, hogere kwaliteit en meer innovatie. Concurrentie houdt bedrijven scherp bij het zo goed mogelijk inspelen op de wensen en behoeftes van consumenten en helpt overwinsten te voorkomen.

Boetes die de ACM oplegt, gaan naar de Schatkist van het Rijk. Daarmee kunnen investeringen gedaan worden die ten goede komen aan de hele samenleving.

Alle vier de sigarettenfabrikanten hebben bezwaar ingesteld tegen dit besluit. Ook hebben drie fabrikanten zich verzet tegen publicatie van het boetebesluit. De voorzieningenrechter van de Rechtbank Rotterdam heeft deze verzoeken om schorsing afgewezen.

^{* Deze quote is oorspronkelijk in het Engels: “BAT, PMI and ITN now confirmed an RSP [ACM: resale price] increase per mid 2009 of €0.10 on their total portfolio effective as of August/September. We recommend increasing our entire portfolio by €0.10 as of September 2009 improving our profitability.”}