Wat doet de ACM op de spoormarkt?
De ACM zorgt ervoor dat de spoormarkt goed functioneert. Het is belangrijk dat vervoerders eerlijk met elkaar kunnen concurreren. Daarom houdt de ACM toezicht op basis van de Spoorwegwet en de Wet Personenvervoer 2000.
Hoe ziet de spoormarkt in Nederland eruit?
Er zijn 2 soorten van vervoer over het spoor: goederenvervoer en personenvervoer.
- De markt voor goederenvervoer: op deze markt is er concurrentie. Heeft een goederenvervoerder een vergunning? Dan mag hij goederen over het Nederlandse spoor vervoeren.
- De markt voor personenvervoer: op het hoofdrailnet en de hogesnelheidslijn is de Nederlandse Spoorwegen (NS) het enige bedrijf dat reizigers mag vervoeren. De NS heeft dit recht tot 1 januari 2025 onderhands gekregen, zonder aanbesteding.
Op het regionale spoor is er wel concurrentie. Vervoerders kunnen aan een regionale aanbesteding meedoen. De winnaar van de aanbesteding mag het personenvervoer uitvoeren op die regionale sporen. Ook wel concessie genoemd. Hoe lang hij dit mag doen, hangt van de aanbesteding af. Connexxion, Keolis en Arriva zijn voorbeelden van regionale personenvervoerders.
Open toegang tot het spoor
Sinds januari 2019 hebben spoorwegondernemingen recht op open toegang tot het spoor. Dit betekent dat naast partijen met een concessie ook andere spoorwegondernemingen passagiersvervoer mogen aanbieden. Maar de nieuwe passagiersdienst mag niet te veel negatieve impact hebben op de bestaande vervoerconcessie. De ACM kan op verzoek beoordelen of het economisch evenwicht van de bestaande concessie in gevaar komt.
Hoe houdt de ACM toezicht in de spoormarkt?
De ACM zorgt ervoor dat vervoerders onder gelijke voorwaarden toegang hebben tot de spoorinfrastructuur. En dat ze de dienstvoorzieningen krijgen die nodig zijn om treinen te laten rijden, zoals onderhoudswerkplaatsen. Daarbij bewaakt de ACM of vervoerders niet te veel betalen voor het gebruik hiervan.
Toezicht op ProRail
Er is maar 1 bedrijf dat de spoorlijnen beheert. Dat is ProRail. De ACM bewaakt dat ProRail de capaciteit eerlijk verdeelt over de verschillende vervoerders. De ACM let erop dat alle vervoerders onder dezelfde voorwaarden gebruik van het spoor kunnen maken.
Vervoerders betalen een vergoeding aan ProRail voor het gebruik van het spoor. Vergelijkbare vervoerders moeten dezelfde gebruiksvergoeding betalen. De ACM ziet ook toe op de vaststelling van deze gebruiksvergoeding.
Toezicht op aanbieders van dienstvoorzieningen bij aanbestedingen
In de regionale markt voor personenvervoer zijn diverse vervoerders actief. Het is belangrijk dat de aanbestedingen eerlijk verlopen. Daarom moeten de vervoerders kunnen beschikken over bepaalde dienstvoorzieningen. Bijvoorbeeld een plek voor een kaartautomaat op het station of een treinwasinstallatie.
Is er op een locatie maar 1 aanbieder van een dienstvoorziening? Dan moet deze aanbieder vooraf aan de ACM vragen zijn tarieven en voorwaarden goed te keuren. De ACM let erop dat de aanbieder van de dienstvoorziening niet een te hoge vergoeding vraagt. Ook controleert de ACM dat de verschillende vervoerders vergelijkbare voorwaarden krijgen.
Vervoersmonitor
Met de Vervoersmonitor brengt de ACM het openbaar vervoer in Nederland in kaart. De Vervoersmonitor is een visuele weergave van de marktontwikkelingen voor bus, tram, metro, trein en het spoorgoederenvervoer. De cijfers geven inzicht in het gebruik, de kwaliteit en de prijs van het vervoer. De prijs van het vervoer wordt uitgesplitst in private financiering (de prijs voor de reiziger) en publieke financiering (de prijs voor de belastingbetaler).
De Vervoersmonitor is de opvolger van de Spoormonitor.