Acm.nl gebruikt cookies om het gebruik van de website te analyseren en het gebruikersgemak te verbeteren. Lees meer over cookies

Misbruik van economische machtspositie

Sommige bedrijven hebben een economische machtspositie. Zij mogen geen misbruik maken van die positie. Bijvoorbeeld door een winkelier te dwingen hun producten te verkopen. Of door aan bepaalde afnemers geen producten te leveren. Herken de bekendste vormen van misbruik.

Snel naar:

Bedrijven met een economische machtspositie

Een bedrijf mag een economische machtspositie hebben. Het bedrijf kan zo groot zijn geworden door goed te concurreren. En als een bedrijf grote aantallen maakt, kan dat voor lagere prijzen zorgen voor de consument. Een economische machtspositie is dus op zichzelf geen probleem.

Bijzondere verantwoordelijkheid

Bedrijven met een economische machtspositie hebben weinig of geen concurrenten. Zij zouden kunnen doen wat andere bedrijven niet kunnen. Bijvoorbeeld heel hoge prijzen vragen, want klanten kunnen voor hun producten moeilijk naar een ander bedrijf. Daarom hebben deze bedrijven een bijzondere verantwoordelijkheid.

Bedrijven met een economische machtspositie mogen gewoon concurreren met andere bedrijven. Maar zij mogen de overgebleven concurrentie niet kleiner maken of nieuwe concurrenten tegenhouden op manieren die verder gaan dan normale concurrentie. Want consumenten krijgen dan uiteindelijk minder keuze en het bedrijf wordt zelf nóg machtiger.

Toezicht op misbruik

Wij houden toezicht op misbruik van een economische machtspositie. U kunt uw vermoeden van misbruik van een economische machtspositie bij ons melden.

Sommige bedrijven hebben door de wet of van nature een economische machtspositie. Of kunnen die hebben. Voor die bedrijven zijn er vaak speciale regels in de wet die wij toepassen. Bijvoorbeeld bij PostNL, KPN, Schiphol, ProRail, NS, netbeheerders en warmteleveranciers.

Er gelden speciale regels voor online platforms en zoekmachines. Verkoopt u als ondernemer via een online platform of staat u op een zoekmachine? Lees wat uw rechten zijn.

Heeft uw bedrijf schade door misbruik van een economische machtspositie? Wij geven u tips om schadevergoeding te vragen.

Heel hoge prijzen

In deze situaties kan sprake zijn van misbruik van een economische machtspositie door een heel hoge en oneerlijke prijs te vragen:

  • Een bedrijf met een economische machtspositie maakt zijn product veel duurder. Niet omdat de productie duurder is geworden, maar omdat het bedrijf meer winst wil maken.
  • De prijzen van het bedrijf zijn oneerlijk en heel erg hoog.
  • Concurrenten kunnen niet of moeilijk op dezelfde markt producten aanbieden.

Voorbeeld heel hoge prijzen Leadiant

Geneesmiddelenfabrikant Leadiant rekende een veel te hoge prijs voor het geneesmiddel CDCA-Leadiant. Patiënten met een zeldzame erfelijke stofwisselingsziekte moeten dit middel hun hele leven gebruiken. Het middel was in ongeveer dezelfde vorm al jaren onder andere namen en tegen veel lagere prijzen te krijgen. Leadiant nam het middel over van een andere fabrikant, deed een kleine investering, stopte met de goedkopere variant en rekende toen een veel hogere prijs. De ACM legde Leadiant hiervoor een boete op van 17 miljoen euro. Leadiant is het hier niet mee eens en gaat in beroep.

Roofprijzen

In deze situatie kan sprake zijn van misbruik van een economische machtspositie door roofprijzen:

  • Een bedrijf met een economische machtspositie biedt een product aan onder de kostprijs.
  • Het bedrijf doet dit om de concurrentie kleiner te maken of tegen te houden.
  • Op de korte termijn lijdt het bedrijf verlies, maar op de langere termijn versterkt het bedrijf zijn economische machtspositie, omdat er minder concurrenten zijn.

Voorbeeld roofprijzen Qualcomm chips

Qualcomm had een economische machtspositie als leverancier van een type chips. Deze chips waren nodig voor de verbinding van onder meer mobiele telefoons met mobiele netwerken. Qualcomm wilde bepaalde makers van deze apparaten aan zich binden. Het bedrijf verkocht daarom een aantal chips aan hen voor een prijs die lager was dan de kosten. Hiermee wilde Qualcomm een kleine, maar groeiende concurrent uit de markt houden. De Europese Commissie legde het bedrijf hiervoor een boete van 242 miljoen euro op (informatie in het Engels). Qualcomm is het hier niet mee eens en is bij de rechter in beroep gegaan.

Leveringsweigering

In deze situatie kan sprake zijn van misbruik van een economische machtspositie door leveringsweigering:

  • Een bedrijf met een economische machtspositie verkoopt producten zonder goede reden niet aan bepaalde afnemers, of geeft bepaalde informatie zonder goede reden niet,
  • én er is daardoor minder concurrentie mogelijk.

Voorbeelden van leveringsweigering zijn:

  • Het bedrijf geeft intellectueel eigendom niet in licentie.
  • Het bedrijf geeft geen toegang tot infrastructuur die nodig is voor productie of dienstverlening.
  • De voorwaarden van het bedrijf zijn zó onredelijk dat het eigenlijk weigering is.

Voorbeeld leveringsweigering Microsoft

De meeste desktopcomputers hebben het besturingssysteem Windows van Microsoft. Concurrenten van Microsoft die netwerksoftware maken, hebben daarom informatie over Windows nodig. Microsoft gaf die informatie niet. Daardoor werkten veel computers op netwerken met software van concurrenten minder goed dan op netwerken met Microsoft-netwerksoftware. Microsoft maakte het veel moeilijker om concurrerende producten op de markt te brengen en te houden. De Europese Commissie vond dat Microsoft zo misbruik maakte van zijn machtspositie op de markt voor pc-besturingssystemen en legde een boete op van bijna 500 miljoen euro (informatie in het Engels).

Koppelverkoop

In deze situatie kan sprake zijn van misbruik van een economische machtspositie door koppelverkoop:

  • Een bedrijf biedt 2 producten aan: A en B.
  • Voor product A is het bedrijf een bijzonder belangrijke aanbieder. Het bedrijf heeft daarom voor product A een economische machtspositie.
  • Voor product B zijn er meer aanbieders op de markt.
  • Het bedrijf verkoopt product A alleen aan klanten als zij ook product B kopen. Zo probeert het bedrijf ook voor product B een economische machtspositie te krijgen.
  • Het bedrijf houdt andere verkopers van product B op deze manier tegen.

Koppelverkoop is niet verboden in deze situaties:

  • Een bedrijf heeft geen economische machtspositie. Het mag dan 2 producten samen verkopen.
  • 2 bedrijven bieden samen producten aan. Bedrijven mogen zulke contracten met elkaar sluiten.

Voorbeeld verboden koppelverkoop Google Play Store

De Google Play Store-app kan op Android-smartphones niet ontbreken. Google sprak met fabrikanten van deze smartphones af dat ze die app alleen op de telefoon mochten zetten als ze ook andere apps van Google erop zouden zetten. Op die manier koppelde Google de Google Play Store-app aan zijn apps voor zoekopdrachten (Google Search) en de internetbrowser (Chrome). Consumenten gingen zo die apps gebruiken in plaats van apps voor zoeken en browsen van Google’s concurrenten. De Europese Commissie vond dat Google hiermee misbruik maakte van zijn machtspositie. De Commissie legde voor deze en andere praktijken een boete op aan Google van ruim 4 miljard euro (informatie in het Engels).

Exclusieve afname

In deze situatie kan sprake zijn van misbruik van een economische machtspositie door exclusieve afname:

  • Een bedrijf met een economische machtspositie zorgt ervoor dat afnemers alleen zijn producten kopen, bijvoorbeeld door een verplichting of kortingsstelsel,
  • en probeert zo te voorkomen dat concurrenten hun producten kunnen verkopen.

Voorbeelden van exclusieve afname zijn:

  • Het bedrijf dreigt om niet meer te leveren als afnemers ook producten van anderen kopen.
  • Het bedrijf geeft extra korting als afnemers alleen producten bij hem kopen.

Soms mag een leverancier wel aan winkeliers vragen om alleen zijn producten te verkopen. Lees de regels voor leveranciers en afnemers.

Voorbeeld exclusieve afname Van den Bergh Foods

Van den Bergh Foods (VdBF) was de belangrijkste producent van ijsjes in Ierland, met een marktaandeel van 75%. Het bedrijf gaf verkopers van zijn ijs gratis of bijna gratis een diepvrieskist. Hierin mochten alleen de ijsjes van VdBF liggen en niet die van concurrenten. Voor ijsjes van anderen moesten verkopers dus een andere diepvrieskist plaatsen. Vaak was dit niet goed mogelijk, omdat de ruimte in de winkels beperkt was. VdBF maakte het concurrenten dus moeilijk. Dit misbruik zorgde ervoor dat consumenten minder soorten ijsjes konden kiezen. Het uitsluiten van ijsjes van concurrenten in de diepvrieskisten van VdBF was volgens de Europese Commissie misbruik van zijn economische machtspositie. De Commissie droeg het bedrijf daarom op om met deze praktijk te stoppen (informatie in het Engels).

Bevoordelen van eigen diensten door platforms

In deze situatie kan sprake zijn van misbruik van een economische machtspositie als een online platform zijn eigen diensten of producten bevoordeelt:

  • Bij zoekopdrachten laat het platform zijn eigen product prominenter verschijnen dan producten van concurrenten.
  • Omdat consumenten meestal klikken op links die prominent in beeld zijn, komen ze terecht bij het product van het platform.
  • Producten van concurrenten krijgen zo minder kans.

Naast het algemene verbod op misbruik van een economische machtspositie gelden er speciale regels voor online platforms en zoekmachines. Verkoopt u als ondernemer via een online platform of staat u op een zoekmachine? Lees wat uw rechten zijn.

Voorbeeld bevoordelen van eigen diensten Google Shopping

Google liet zijn eigen productvergelijker zien als eerste zoekresultaat. De link daarheen zag er ook aantrekkelijker uit. Zo klikten consumenten sneller op de vergelijker van Google dan op productvergelijkers van concurrenten. De Europese Commissie vond dat Google hiermee misbruik van zijn machtspositie maakte en legde een boete van 2,4 miljard euro op.

Bronnen