Liquiditeitsrapport 2014 Groothandelsmarkten gas en elektriciteit

ACM volgt jaarlijks de groothandelsmarkten gas en elektriciteit. Hiervoor enquêteert zij marktpartijen, maakt gebruik van gegevens over volumes, prijzen, vraag en aanbod en analyseert deze.

Handelsvolumes op de groothandelsmarkten gas en elektriciteit zijn in 2013 blijven stijgen. Samen met de positieve ontwikkeling van andere liquiditeitsindicatoren zoals dalende prijsvolatiliteit en een afnemende bied-laatspreiding op de verschillende handelsplaatsen wijst dit op een toenemende liquiditeit op deze markten. Op beide groothandelsmarkten ligt de toename in volumes aan de stijging van de verhandelde volumes van termijnproducten; voor gas is dit met name een groei in quarter- en seasonproducten en voor elektriciteit in de year-, quarter- en monthproducten. Meer handelsvolumes en een verbeterde liquiditeit zijn gunstig voor de marktwerking op de groothandelsmarkten en stellen marktpartijen beter instaat efficiënte beslissingen te maken bij de aan- en verkoop van gas of elektriciteit.

Voor de groothandelsmarkt gas is het opvallend dat het verhandeld gasvolume van within-daycontracten - en - met name – day-aheadcontracten op de handelsbeurs ICE ENDEX in 2013 met meer dan de helft is gedaald. Aangezien uit de enquête volgt dat het totaal verhandelde volume op de beurzen is gestegen, kan dit ook betekenen dat de beurshandel in day-aheadcontracten zich (tijdelijk) heeft verplaatst naar andere beurzen zoals bijvoorbeeld EEX. Voor de marktwerking op de groothandelsmarkt gas is meer volume en liquiditeit op day-ahead (en within-day) contracten wenselijk omdat marktspelers zelf verantwoordelijkheid dragen voor hun balanspositie. Per 1 juni 2014 is het balanceringsregime in Nederland gewijzigd. GTS als beheerder van het landelijke transportnetwerk voert voortaan haar balanceeracties uit via de within-daymarkt van ICE ENDEX in plaats van via de biedladder. De verwachte extra handel in within-daycontracten als gevolg van deze wijziging kan de liquiditeit van de handel op ICE ENDEX vergroten, waardoor de beurshandel in spotproducten verder kan aantrekken wat de liquiditeit op deze handelsbeurs weer ten goede komt. De verhandelde volumes in within-daycontracten op ICE ENDEX zijn in juni en juli 2014 ook significant toegenomen.

Voor elektriciteit gelden daarnaast twee opvallende zaken. De eerste is dat de gevoeligheidsanalyse van gesimuleerde extra vraagaanbiedingen op de APX day-aheadmarkt de trend laat zien dat de prijs bij een gesimuleerde extra vraag naar meer volume de afgelopen drie jaar relatief sterk is gestegen. Op basis van de uitkomsten van deze gevoeligheidsanalyse lijkt de day-aheadmarkt dan ook aan diepte te verliezen. De oorzaak moet waarschijnlijk gezocht worden in het (tijdelijk) uit de markt halen van duurdere gasgestookte productie-eenheden. In de simulatie leidt dit dan dat bij extra vraag duurdere biedingen geselecteerd moeten worden. Dit is een aanwijzing voor een goedwerkende Europese markt waarin overcapaciteit in Nederland niet kan concurreren met capaciteit in het buitenland en/of is niet in staat de prijs in Nederland te zetten. Het tweede opmerkelijke punt is dat het aantal transacties in intradayproducten meer dan verdubbeld is ten opzichte van 2012. Beter inzicht in de portfolio en verwachtingen van marktpartijen na het sluiten van de day-aheadmarkt leidt tot meer nationale maar waarschijnlijk tot vooral meer crossborder transacties.  

Voor de verdere ontwikkeling van liquiditeit op de groothandelsmarkten gas en elektriciteit blijft ACM koersen op verdere marktintegratie met de omringende landen.